|
Rehber :
|
|
|
|
Kullanýcý Adý:
Parola:
|
|
|
|
|
|
|
AYASOFYA
MÜZESÝ
Günümüzde müze olarak kullanýlmakta olan Trabzon Ayasofya
Kilisesi, 1. Manuel Komnenos zamanýnda (1238-1263) inþa edilmiþtir.
Fatih Sultan Mehmet'in 1461 yýlýnda Trabzon'u fethini
takiben yapý, camiye çevrilmiþ ve vakýf eser olmuþtur. Ayasofya, yüzyýllar boyunca
þehri ziyarete gelen seyyah ve araþtýrmacýlarýn ilgisini çekmiþtir. Trabzon üzerine
anlattýklarý ile ünlü Evliya Çelebi (1648), Pitton Tournefort (1701), Hamilton (1836),
Texier (1864), Trabzonlu Þakir Þevket (1878) ve Lynch (1893) yapýya önem veren kiþiler
arasýndadýr.
1868 yýlýnda harap durumda olan caminin Bursa'lý Rýza
Efendi'nin teþvikleriyle yeni baþtan onarýldýðý bilinmektedir. Bina I. Dünya Savaþý
yýllarýnda sýrasý ile depo, hastane daha sonralarý yine cami olarak kullanýlmýþtýr.
1958-1962 yýllarý arasýnda Vakýflar Genel Müdürlüðü ve Edinburg Üniversitesi'nin
iþbirliði ile restore edilerek 1964 yýlýndan sonra müze olarak ziyarete açýlmýþtýr.
Geç Bizans kiliselerinin güzel bir örneði olan yapý, kare-haç
planlýdýr ve yüksek bir merkezi kubbeye sahiptir. Nartex denilen giriþ holüne sahip
olan bina üç neflidir. Neflerden ortadaki beþköþeli, yanlardakiler ise yuvarlak
birer apsisle son bulmaktadýr. Nartex' in üzerinde þapel vardýr. Yapýnýn kuzey, batý ve güneyinde üç revaklý giriþ bulunmaktadýr.
Kubbe ve kasnaðý oniki köþelidir. Kubbe monoblok dört
mermer sütun, kemerler ve pandantiflerle taþýnmaktadýr. Yapý ana kubbenin etrafýnda
deðiþik tonozlarla örtülmüþ, çatý farklý yükseklikler verilerek kiremitle kaplanmýþtýr.
Üstün bir iþçiliðin görüldüðü taþ plastiklerde Hýristiyan
sanatýnýn yaný sýra Selçuklu Dönemi Ýslam sanatýnýn da etkileri görülmektedir. Kuzey
ve batýdaki revak cephelerinde görülen geometrik geçmeli bezemeleri içeren madalyonlarla,
batý cephesinde görülen mukarnaslý niþler Selçuklu taþ iþlemelerindeki özellikleri
taþýmaktadýr.
Binanýn en görkemli cephesi güneyidir. Burada Adem'le
Havva'nýn yaratýlýþý kabartma olarak bir friz halinde anlatýlmýþtýr.
1.Sahnede; Adem ile Havva' nen yaradýlýþý,
2.Sahnede; Adem ile Havva'nýn cennette
yaþayýþlarý,
3.Sahnede; Yasak elma,
4.Sahnede; Adem ile Havva'nýn cennetten
kovuluþlarý,
5.Sahnede; ilk cinayetin tasviri (Kabil'in
Habil' i öldürmesi) tasvirleri yer almaktadýr.
Yine bu cephede kemerin kilittaþý üzerinde Trabzon'da
257 yýl hüküm süren Komnenoslarýn sembolü olan tekbaþlý kartal motifi bulunmaktadýr.
Benzer bir kartal tasviri ana apsisin dýþýnda doðu tarafta yer alýr. Bu cephede,
kentaur - grifon gibi mitolojik varlýklar, güvercinler, merkezlerinde yýldýz ve
hilal bulunan kare panolar, içleri bitkisel motifli madalyonlar yer almaktadýr.
Yapýnýn ana kubbesinin altýna rastlayan kýsmýnda opus-sectula
tarzýnda çok renkli mermerden yapýlmýþ bir yer mozaiði bulunmaktadýr.
Ayasofya'nýn süslemelerinin önemli bölümünü meydana getiren
fresklerde Ýncil'den alýnmýþ konular canlandýrýlmýþtýr:
Kubbede ana tasvir Hz. Ýsa'nýn tanrýsal yönünü aksettiren
Pantacrator Ýsa'dýr. Bunun altýnda bir kitabe kuþaðý, daha altta ise melekler frizi
bulunur. Ana kubbenin pencere aralarýnda Ýsa'nýn on iki havari tasvir edilmiþtir.
Pandantiflerde deðiþik kompozisyonlar yer almaktadýr. Ýsa'nýn doðumu, vaftizi, çarmýha
geriliþi, kýyamet günü gibi sahneler betimlenmiþtir.
Ayasofya Müzesi'nin doðu yönündeki ana apsisin dýþ cephesinde
yer alan ve 1450-1850 yýllarý arasýna tarihlenen deðiþik form ve büyüklükteki kayýk
ve yelkenli kazýmalarýn kimler tarafýndan ve ne amaçla yapýlmýþ olduklarý kesin
olarak bilinmemektedir.
Deðiþik kiþilerin elinden çýktýðý açýkça anlaþýlan bu
kazýmalarýn zaten denizci bir millet olan yöre halkýnýn inanýþlarý gereði; avlanýrken
ve yolculuk esnasýnda tanrýnýn kendilerini korumasý ve bol kazanç vermesi amacýyla
çizmiþ olabilecekleri düþünülmektedir.
Kule : Ayasofya Kilisesinin yanýbaþýnda yükselen kule, 1427 yýlýnda yapýlmýþtýr.
Þapel olarak kullanýlan kulenin birinci katý yýkýlmýþ, çatý tonozlarý düþmüþ ve
üzerindeki resimler tahrip olmuþtur. Bununla birlikte þapelin duvarlarý üzerindeki
tasvirler günümüze iyi bir þekilde ulaþmýþtýr. Kulenin güneyinden bir merdivenle
çýkýlan apsis bölümü yer almaktadýr. Kule, biri kuzeyde diðeri güneyde olmak üzere
iki pencereden ýþýk alýr. Kemer pencereleri kuzey
ve güney duvarlarýnýn merkezini doldurmaktadýr. Apsis cephesi üzerindeki tasvirlerin
yapýmýna 1443 yýlýnda baþlanmýþ ve çok kýsa bir sürede bitirilmiþtir.
|