|
Rehber :
|
|
|
|
Kullanýcý Adý:
Parola:
|
|
|
|
|
|
TARÝH
Kent merkezi kuzeyde denizden, güneyde Boztepe'nin üzerine kadar düzgün olmayan
teraslar halinde yükselir. Deðirmendere, Kuzgundere (ya da Tabakhane) ve Zaðnos
dereleri yerleþimi güneyden kuzeye derin boðazlarla bölmüþtür. Tabakhane ve Zaðnos
dereleri arasýnda kalan ve düzgün olmayan yüksek bir masa formundaki alan üzerinde,
kentin bilinen eneski yerleþim kalýntýlarý tespit edilmiþtir. Ýþte bu nedenle Trabzon
adýnýn eski Grekçe masa ya da trapez/yamuk biçimi karþýlýðý olarak "trapezos" kelimesinden
geldiði görüþü aðýrlýk kazanmaktadýr. Trabzon adýna, Trapezos olarak ilk kez, Yunanlý
komutan Kesnophon tarafýndan kaleme alýnan, M.Ö. 4. Yüzyýlda geçen olaylarýn anlatýldýðý
"Anabasis" adlý antik kaynakta rastlanmaktadýr.
Ýyon kökenli Miletoslular Batý Anadolu'dan sonra M.Ö. 7. Yüzyýlda Karadeniz'e de
gelerek kýyýlarda koloni kentleri kurmuþlardýr. Trabzon da, merkezi Sinop olan bu
kolonilerin arasýnda sayýlmaktadýr ve birçok araþtýrmacý, kentin ilk kuruluþu olarak
bu dönemi göstermektedir. Oysa Kolkhlar, Driller, Makronlar gibi yerli kavimler
Trabzon civarýnda çok daha önceden beri yaþamaktaydýlar.
Ayný yüzyýlda Karadeniz Bölgesi Kafkasya'dan gelen Kimmerler ve onlarýn ardýndan
Ýskitlerin akýnlarýna uðramýþtýr. Ancak bu akýmlarýn kolonilerin kuruluþundan önce
mi yoksa sonra mý olduðu konusu tartýþmalýdýr. M.Ö. 6. Yüzyýlda ise Trabzon Perslerin
egemenliðine girerek, Pont Kapadokyasý adý verilen satraplýk içinde kalmýþtýr.
Makedonya Kralý Büyük Ýskender M.Ö. 334 yýlýnda tüm Anadolu'da Pers hakimiyetine
son vermiþtir. Ýskender'in ani ölümünden sonra oluþan karýþýklýk sýrasýnda Pont
satrabý II. Ariantes'in oðlu Mithridates, yerli halkýn desteðiyle Karadeniz'de Pontus
Devletini kurmuþtur. Trabzon, M.Ö. 280 yýlýnda merkezi Amasya olan Pontus devletinin
sýnýrlarý içinde kalmýþtýr.
M.Ö. I. Yüzyýlda batýda güçlenen Romalýlar Anadolu'yu da iþgal etmeye baþlamýþlardýr.
Roma kralý Pompeius'un Pontus Kralý V. Mithridates'i Kelkit vadisinde bozguna uðratmasý
üzerine Pontus Krallýðý daðýlmýþtýr. Böylece Trabzon , M.Ö. 66 yýlýnda Roma yönetimine
girmiþtir. Roma'da Avgustus'la birlikte M.Ö. 27 yýlýndanitibaren imparatorluk dönemi
baþlamýþtýr. Avgustus'un idari düzenlemesi sonucu Trabzon, Pontus Polemoniacus adý
verilen vasallýk içinde yer almýþ, Ýmparator Tiberius zamanýnda (M.S. 14-37), diðer
bir idare bölüm olan Kapadokya Eyaleti sýnýrlarý içinde kalmýþtýr. Ýmparator Nero
döneminde ise (54-68) serbest kent olma ayrýcalýðýna kavuþturulmuþtur. Trabzon bu
dönemde "ünlü" ve "zengin" kent tanýmlamasýyla tarihçilerin kitaplarýnda yer alýr.
Roma Ýmparatorluðunun doðu sýnýrýnýn savunmasýna önem veren Vespasian zamanýnda
(69-79) Trabzon, Kapadokya -Galatya Eyaletine dahil edilmiþtir.
Ünlü Roma Ýmparatoru Hadrian Döneminde (117-138) tüm imparatorlukta olduðu gibi
Trabzon'da da önemli imar etkinliklerinde bulunulmuþ, birçok dini ve askeri binalar
ile yollar, su kemerleri ve yakýn zamana kadar kalýntýlarý görülebilen yapay bir
liman inþa edilmiþtir Hadrian'dan sonra Trabzon'un parlak dönemi sona ermiþ, 244
yýlýnda para basma yetkisi elinden alýnmýþtýr. Roma Döneminde basýlan Trabzon sikkelerinin
ön yüzlerindeRoma Ýmparatorlarýnýn büstü olmakla birlikte, arka yüzlerinde Pontus
Krallýðý döneminden beri süregelen kendi mitolojik figürlerine yer verilmiþ ve Grekçe
yazý kullanýlmýþtýr.
Trabzon, 276 yýlýnda tüm Doðu Karadeniz Bölgesine akýnlar yapan Gotlarýn saldýrýsýna
uðramýþ, bu saldýrýda tüm kent yakýlýp yýkýlmýþtýr. Roma Ýmparatorluðunun son dönemlerinde
4. Yüzyýlýn baþýnda Diocletian Maximian, Constantinius ve Galerius'tan oluþan dörtlü
idare zamanýnda Trabzon'da yeniden bir takým imar etkinliklerinde bulunulduðunu
Trabzon Müzesindeki Latince bir kitabeden anlýyoruz.
Roma Ýmparatorluðu 395 yýlýnda ikiye ayrýlýnca Trabzon, merkezi Ýstanbul olan Doðu
Roma / Bizans Ýmparatorluðunun sýnýrlarý içinde kalmýþtýr. Bizans Ýmparatoru Justinianus
(527-564) Trabzon'da kent surlarýný restore ettirerek yeni bir imar etkinliðini
baþlatmýþtýr. Heraclius zamanýnda (610-641) imparatorluk askeri bölgelere ayrýlmaya
baþlanmýþ, Trabzon, Teophilos zamanýnda (829-842) kurulan Khaldia Temasýnýn merkezi
olmuþtur.
Müslüman Araplar 8. Yüzyýlýn baþlarýndan itibaren Anadolu'ya düzenledikleri baskýnlarda
Doðu Karadeniz ve Trabzon'a gelmiþlerdir.
Bizans Ýmparatorluðunun 1204 de IV. Haçlý seferleriyle gelen Latinlerin eline geçmesi
üzerine, imparator I. Andronikos Komnenos'un Ýstanbul'dan kaçan torunlarý Alexios
ve David, Gürcü Kraliçesi Tamara'nýn da yardýmýyla Trabzon'da 1204 yýlýnda baðýmsýz
olarak Komnenos Krallýðýný kurmuþlardýr. Anadolu Selçuklularý ile evlilik baðý oluþturarak
ve vergi ödeyerek siyasi varlýklarýný sürdürebilen Komnenos Krallýðý, I. Manuel
Komnenos zamanýnda (1238-1265) en parlak dönemini yaþamýþtýr. Gümüþhane'deki gümüþ
madenlerinin etkisiyle de ekonomik olarak güçlenen Manuel I'in sikkeleri üzerinde
"en mutlu" ünvaný yer almaktadýr.
I. Bayezid'in 1398 de Samsun yöresini almasýndan sonra Trabzon Komnenos Krallýðý
Osmanlý Devletine yýllýk vergi ödemek zorunda býrakýlmýþtýr. David Komnenos, iktidarý
döneminde (1458-1461) vergi ödemeyi durdurarak, önceden ödediklerini de Akkoyunlu
Devleti Sultaný Uzun Hasan aracýlýðýyla geri istemiþ, Osmanlýlara karþý Avrupa'daki
büyük devletlere ittifak önerisinde bulunmuþtur. Bunun üzerine Fatih Sultan Mehmet'in
öncülüðündeki Osmanlý Kuvvetleri Bölgeyi kuþatarak, 1461 yýlýnda Trabzon'u ele geçirmiþ
ve Komnenoslarýn egemenliðine son vermiþtir.
Trabzon, Osmanlý Döneminde önce eyalet ve sancak olarak þehzade ve mutasarrýflar
tarafýndan idare edilmiþtir. Ýlk sancak beyi Hýzýr Bey'dir. 1470 yýlýnda sancak
beyliði küçük yaþta Þehzade Abdullah'a verilmiþ; Abdullah, annesi Þirin Hatunla
birlikte 1479 yýlýna kadar Trabzon'da yaþamýþtýr. Yavuz Sultan Selim de þehzadeliði
sýrasýnda (1491-1512) Trabzon'da Sancak Beyi olarak bulunmuþ, sonradan Kanuni ünvaný
alacak olan oðlu Sultan Süleyman burada doðmuþtur.
Trabzon 16. yüzyýlda, merkezi Batum olan Lazistan Sancaðý ile birleþtirilerek eyalete
dönüþtürülmüþ ve bu yeni idari birimin merkezi olmuþtur. 1867 yýlýnda Trabzon'da
büyük bir yangýn çýkmýþ, bir çok kamu binasý da bu sýrada yanmýþ ve kent daha sonra
yeniden düzenlenmiþtir. 1868 yýlýnda vilayet olmuþ, merkez sancaðý dýþýnda Lazistan,
Gümüþhane, Canik Sancaklarý da buraya baðlanmýþtýr.
Birinci Dünya Savaþý sýrasýnda, Ruslar Trabzon'a saldýrýr (14 Nisan 1916). Trabzonlulardan
oluþan vurucu güçler (Milis), bu saldýrý sýrasýnda gerilla savaþý verirler. Bu sýralarda,
cepheye gönderilmek üzere Hamidiye Zýrhlýsýnýn desteðinde Trabzon Limanýna gelen
cephane Trabzonlu gençlerce büyük bir heyecan içinde boþaltýlýp Maçka'ya taþýnýr.
Çaykara'da Sultan Murat Yaylasýnda (10 Haziran 1916), Of'ta Baltacý, Arsin'de Yanbolu
Derelerinde Ruslara karþý baþarýlý savaþlar verilmiþ, ancak o yýllardaki koþullar
altýnda düþmanýn Trabzon'a girmesine engel olunamaz ve Ruslar 14 Nisan l916 yýlýnda
Trabzon'a girer. Ruslarýn Trabzon'da kaldýðý bir yýl, on ay, on günlük süre içinde
özellikle Rumlar ve Ermeniler, yerli halka büyük iþkenceler yaparlar; sayýsýz insan
öldürürler.
1917'de Rusya'da "Bolþevik Devrimi" olur, Çarlýk Yönetimi yýkýlýr. Bunun üzerine
Rus ordusunda büyük bir panik baþlar. Bu Ruslarýn Trabzon'dan çekilmesine de yol
açar. Öte yandan, batýdan doðuya doðru kayan ve Karadað'da toplanan Türk Çeteleri,
Akçaabat'a inerek Yüzbaþý Kahraman Bey'in komutasýnda üç koldan Trabzon'a doðru
yürürler ve 24 Þubat 1918 tarihinde Trabzon'a girer.
Ulu Önder Atatürk, Cumhuriyet döneminde Trabzon'a üç kez gelir; 1924, 1930 ve 1937
yýllarýnda, ilk geldikleri 15 Eylül 1924 günü, Trabzonlularca "ATATÜRK GÜNÜ" olarak
kabul edilir ve bu kendisine bir telle bildirilir.
|